فایزر، (به انگلیسی: Pfizer) شرکت داروسازی آمریکایی و چندملیتی است، که هم‌اکنون به‌عنوان بزرگترین شرکت داروسازی جهان، محسوب می‌شود.

شرکت فایزر در سال ۱۸۴۹ توسط چارلز فایزر تاسیس شد. این شرکت در طول فعالیت خود در صنعت داروسازی جهان، شرکت‌های زیادی را خریداری و ادغام نموده که از آن‌جمله می‌توان به وارنر-لمبرت در سال ۲۰۰۰ فارمسیا در ۲۰۰۳ و وایت در ۲۰۰۹ اشاره کرد، که این شرکت را با قیمت ۶۸ میلیارد دلار، در سال ۲۰۰۹ بدست آورد.

سهام شرکت فایزر در بازار بورس نیویورک و بورس بمبئی معامله می‌شود، این شرکت همچنین از تاریخ ۸ آوریل ۲۰۰۴ بخشی از میانگین صنعتی داو جونز محسوب می‌شود.

تاریخچه

چارلز فایزر

ریشه‌های تاسیس شرکت داروسازی فایزر به سال ۱۸۴۹ باز می‌گردد، که توسط شیمی‌دان آلمانی-آمریکایی بنام چارلز فایزر راه‌اندازی شد.

قرن ۱۹

در دهه ۱۸۴۰ یک شیمی‌دان آلمانی به نام «چارلز فایزر» و یک قناد آلمانی به نام «چارلز ارتارت» در حین مهاجرت به ایالات متحده آمریکا با یکدیگر آشنا شدند و چند سال بعد، یعنی در سال ۱۸۴۹ شرکت چارلز فایزر اند کو. را برای تولید مواد شیمیایی از جمله ترکیبات ید، اسید سیتریک و اسید بوریک تاسیس کردند.

مطالعات و تلاش آنها موجب رشد تکنولوژی تخمیر و تولید اسید سیتریک در مقادیر زیاد شد. از جمله موفقیت‌های اولیه فایزر و ارتارت، داروی سانتونین بود، که هنوز هم در درمان کرم‌های انگل بدن مؤثر می‌باشد.

قرن ۲۰

به دنبال کشف پنی‌سیلین در سال ۱۹۲۸ توسط الکساندر فلمینگ، چگونگی آن در مقادیر زیاد مورد بحث قرار گرفت و چندین دانشمند از انگلستان برای تحقیق در این زمینه، رهسپار آمریکا شدند.

فایزر در سال ۱۹۴۱ کلیه‌امکانات خود از جمله مخازن بزرگ تخمیر مورد استفاده برای تولید اسید سیتریک را، در اختیار پروژه تولید پنی‌سیلین قرار داد. فایزر پنی‌سیلین تهیه شده را برای درمان مجروحین جنگ جهانی دوم، به مناطق جنگی صادر می‌کرد.

به‌رغم محدودیت‌های اعمال شده در زمان جنگ جهانی دوم، فایزر بخشی از تولید پنی‌سیلین خود را روانه بازار مصرف کرد، تا سایر بیماران نیز از اثرات سودمند آن بهره‌مند شوند.

پس از اتمام جنگ و با رفع محدودیت‌های قبلی، فایزر به تولید هر چه بیشتر پنی‌سیلین اهتمام ورزید و به زودی به بزرگ‌ترین تولید کننده پنی‌سیلین جهان (۵۰٪ درصد نیاز بازار جهانی دارو) تبدیل شد.

با تولید پنی‌سیلین توسط شرکت‌های متعدد و رقابت قیمتی به وجود آمده، فایزر کم‌کم علاقه به تولید پنی‌سیلین را از دست داد و تحقیقات خود را متوجه تولید سایر آنتی‌بیوتیکها و اقلام دارویی دیگر نمود.

در دهه‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰، فایزر آنتی‌بیوتیک‌های معروف دیگری، از جمله اکسی تتراسایکلین و ترامایسین (اکسی تتراسایکلین) را تولید و عرضه کرد. تتراسایکلین اولین آنتی‌بیوتیک تهیه شده با روش‌های مصنوعی است.

فایزر برای فروش ترامایسین تبلیغات بسیار زیادی کرد و بر خلاف روال مرسوم به فروش مستقیم داروی خود به بیمارستان‌ها و داروخانه‌ها روی آورد، که این امر مخالفت‌های زیادی را برانگیخت. این مسئله تا حدی مهم بود که «هنری ولش» کارشناس اداره مواد غذائی و داروئی ایالات متحده آمریکا که سرپرست بخش آنتی‌بیوتیک‌ها بود، مورد اتهام واقع شد و نهایتاً باعث تغییرات بنیادی در مقررات و قوانین اداره مواد غذائی و داروئی ایالات متحده آمریکا گردید.

در اواسط قرن بیستم شرکت فایزر روش‌های «دستکاری مولکولی» را به کار گرفت، که طی آن داروهای پرفروش سایر شرکت‌ها را مبنای مطالعات خود قرار داده و با تهیه مشتقات جدیدی که موثرتر و کم‌عارضه‌تر بودند، توانست داروهای پرفروش زیادی به بازار عرضه کند.

شرکت فایزر در سال ۱۹۶۳ شرکت داروسازی «دسیتین» را خریداری کرد که تعدادی داروی اوتی‌سی پر فروش از جمله قطره چشمی «وایزین»، داروهای ضد خارش و مسکن بن‌گی را تولید می‌کرد.

فایزر در سال ۱۹۸۱ داروی پیروکسیکام، با نام تجاری «فلدین» را تولید کرد، که به اولین داروی پر فروش بالای یک میلیارد دلار این شرکت تبدیل شد. به دنبال آن داروهای دیگری با فروش بالای یک میلیارد دلار، توسط فایزر تولید شدند، که از جمله می‌توان به پروکاردیا (نفیدپین) در سال ۱۹۸۹، «زولفت» یا سرتالین در سال ۱۹۹۲ اشاره کرد. «زایترک» برای درمان حساسیت و «گلوکترول» برای درمان دیابت نوع دوم، از دیگر داروهای معروف و پر فروش فایزر محسوب می‌شدند.

شرکت فایزر در سال ۱۹۸۳ ماده اولیه دفروکسامین مزیلات را به روش سنتتیک تولید و خلوصش را بیش از نوع تخمیری اعلام کرد و از آن پس، آن را برای تولید فراورده‌های دارویی به شرکت‌های دارویی مختلف می‌فروخت.

قرن ۲۱

در سال ۲۰۰۰ با خرید شرکت وارنر-لامبرت، فایزر کاملاً متحول شد و نتیجه این خرید، فروش بسیار بالای لیپیتور بود. این شرکت در سال ۲۰۰۶ خط تولید ماده اولیه خود را به شرکت «اکسلا» واگذار کرد.

شرکت فایزر در سال ۲۰۰۳ شرکت فارماسیا را خریداری نمود. این شرکت در سال ۲۰۰۹ دست به خرید بزرگی زد و با قیمت ۶۸ میلیارد دلار، شرکت دارویی ویئت را تصاحب نمود.

آمار

فایزر تنها شرکتی است، که بیش از ۵ دارو با فروش بیش از یک میلیارد دلار در بازار دارد. این شرکت با داشتن بیش از ۹۱ هزار کارمند در سراسر جهان، در سال ۲۰۱۲ میلادی درآمدی بالغ بر ۵۸ میلیارد دلار داشته است.

فایزر در ایران

شرکت رازک (فایزر سابق)

شرکت فایزر در سال ۱۹۶۴ میلادی شرکتی را با نام شرکت سهامی لابراتوارهای فایزر، تحت مالکیت خود در ایران راه اندازی کرد. پس از انقلاب ۱۳۵۷، سهام این شرکت به سازمان صنایع ملی ایران انتقال و نام آن به شرکت لابراتوارهای رازک تغییر یافت و در حال حاضر شرکت رازک بصورت سهامی عام در آمده و سهام آن نیز در بورس اوراق بهادار تهران عرضه گردیده است.

در حال حاضر محصولات این شرکت توسط ” شرکت بهستان دارو ” وارد ایران میشود.

داروهای مشهور

مشهورترین و شناخته‌شده‌ترین داروهای تولید شده فایزر عبارتند از:

• زیووکسید (لینزولید)
• زاناکس (آلپرازولام)
• زولوفت (سرترالین)
• ویاگرا (سیلدنافیل)
• سلبرکس (سلکوکسیب)