شهر تِبای یا تبس (به یونانی: Θῆβαι) نام شهری باستانی در مصر باستان بود. این شهر در نزدیک به ۸۰۰ کیلومتری دریای مدیترانه و در کرانهٔ خاوری رود نیل جای داشته و سکونت در آن به ۳۲۰۰ سال پیش از میلاد بازمی‌گردد. تبای پایتخت واسط -چهارمین ولایت مصر بالا- بود. این شهر چندی در روزگار دودمان یازدهم مصر و زمانی دراز به روزگار دودمان هجدهم مصر پایتخت بوده‌است.

آثار باستانی به جامانده از تبس می‌رساند که این شهر در نقطهٔ والایی از تمدن در مصر باستان بوده‌است. هومر چامه سرای یونانی در ایلیادش توانگری تبس را ستوده‌است. تبای در کنار شهر کنونی الاقصر جای دارد.

واژه‌شناسی

تبای یا تِبائی در یونانی از نام قبطی niwt(به معنای شهر) یا niwt-rst(شهر جنوبی) گرفته شده‌است. در تنخ، ناحوم از این شهر با نام נא אמון نوآمون -به معنای شهر آمون یا بی‌آمون– یادکرده‌است. یونانیان آن را Διόσπολις یا شهر زئوس نیز خوانده‌اند. ایشان برای جدایش میان شهرهای چندی که به نام زئوس خوانده می‌شده بدین شهر لقب μεγάλη یا بزرگ دادند. در آینده رومیان این شهر را Diospolis Magna دیوسپولیس ماگنا خواندند.